Αλλαγή στη καταχώρηση φύλου

Το γραφείο μας έχοντας βαθιές κοινωνικές ευαισθησίες και ενσυναίσθηση και με στόχο την δημιουργία ενός κόσμου απαλλαγμένου από στεγανά και διακρίσεις, με απώτατο στόχο την de facto κατοχύρωση της ελευθερίας του ατόμου και της δυνατότητας αυτοπροσδιορισμού του, ως το ύψιστο αγαθό, αιτήθηκε, υποστήριξε και επέτυχε την έκδοση θετικής απόφασης του Ειρηνοδικείου Αθηνών σχετικά με αίτημα αλλαγής φύλου από “θύλη” σε “αρρεν”, με ταυτόχρονη αλλαγή του ονόματος και του επωνύμου προς τούτο, προκειμένου να συνάδουν με την νέα αυτή κατάσταση αλλαγής του καταχωρισμένου φύλου στο ληξιαρχείο Αθηνών.

Πέραν του βιολογικού φύλου, η υπόσταση του προσώπου καθορίζεται και από άλλα στοιχεία που αναφέρονται στον τρόπο με τον οποίο κοινωνικοποιείται το άτομο ως προς το φύλο του και αυτοπροσδιορίζεται τελικώς ως προς την ταυτότητά του, νοώντας την διαδικασία αυτή ως εσωτερική εμπειρία εξεύρεσης του φυλετικού του ρόλου. Ο όρος βιολογικό φύλο υποδηλώνει τις βιολογικές διαφορές των φύλων, ενώ ο όρος κοινωνικό φύλο υποδηλώνει τις κοινωνικά κατασκευασμένες διαφορές των φύλων.

Τα διεμφυλικά άτομα αυτοπροσδιορίζονται με διαφορετικό φύλο από εκείνο που τους αποδόθηκε κατά τη γέννηση και στο οποίο, ενδεχομένως, επιθυμούν να μεταβούν μέσω ιατρικής επέμβασης προκειμένου να υπάρξει ταύτιση μεταξύ βιολογικού και κοινωνικού φύλου.

Στις 10 Οκτωβρίου 2017 ψηφίστηκε από τη Βουλή o Ν. 4491/2017 αναφορικά με την νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου, βάσει του οποίου παρέχεται για πρώτη φορά  άμεσα το δικαίωμα διεμφυλικού προσώπου στην αναγνώριση της ταυτότητας φύλου τους ως στοιχείου της προσωπικότητάς τους και το δικαίωμα στον σεβασμό της προσωπικότητας με βάση τα χαρακτηριστικά φύλου τους (άρθρο 1 του Ν.4491/17). Στην νομοθεσία, ανάλογη προστασία παρείχετο εμμέσως βάσει του άρθρου 57 του ΑΚ περί προστασίας της προσωπικότητας ως ειδικότερης έκφανσης της οποίας συνιστά και ο αυτοπροσδιορισμός, υπό προϋποθέσεις, του φύλου αλλά και βάσει του άρθρου 2 παρ.1 και αρθρ.5 παρ.1 του Συντάγματος ως ειδικότερη πτυχή της προστασίας της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.

Η ταυτότητα φύλου περιλαμβάνει την προσωπική αίσθηση του σώματος, καθώς και την κοινωνική και εξωτερική έκφραση του φύλου, τα οποία αντιστοιχούν στη βούληση του προσώπου.

Στο άρθρο 3 του Νόμου για την Νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου περιγράφεται ευκρινώς η ακολουθούμενη προς τούτο διαδικασία ορίζοντας συγκεκριμένα ότι:

«1. Σε περίπτωση ασυμφωνίας μεταξύ ταυτότητας φύλου και καταχωρισμένου φύλου το πρόσωπο μπορεί να ζητήσει τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου του, ώστε αυτό να αντιστοιχεί στη βούληση, στην προσωπική αίσθηση του σώματος και στην εξωτερική του εικόνα.

2. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου απαιτείται πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα, με εξαίρεση τους ανήλικους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο έβδομο (17ο) έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει ρητή συναίνεση των ασκούντων τη γονική τους μέριμνα και τους ανηλίκους που έχουν συμπληρώσει το δέκατο πέμπτο (15ο) έτος της ηλικίας τους, εφόσον υπάρχει επιπλέον θετική γνωμάτευση διεπιστημονικής Επιτροπής που συστήνεται με κοινή απόφαση των Υπουργών Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και Υγείας για δύο (2) έτη, στην οποία μετέχουν: α) ένας παιδοψυχίατρος, β) ένας ψυχίατρος, γ) ένας ενδοκρινολόγος, δ) ένας παιδοχειρούργος, ε) ένας ψυχολόγος, στ) ένας κοινωνικός λειτουργός και ζ) ένας παιδίατρος, ως Πρόεδρος, άπαντες με εξειδίκευση στο συγκεκριμένο ζήτημα.
3. Προϋπόθεση για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου είναι το πρόσωπο που αιτείται τη διόρθωση να μην είναι έγγαμο.
4. Για τη διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου δεν απαιτείται να βεβαιώνεται ότι το πρόσωπο έχει υποβληθεί σε οποιαδήποτε προηγούμενη ιατρική επέμβαση. Δεν απαιτείται επίσης η οποιαδήποτε προηγούμενη εξέταση ή ιατρική αγωγή που σχετίζεται με τη σωματική ή ψυχική του υγεία».

Συνοπτικά οι προϋποθέσεις διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου, οι οποίες πρέπει να συντρέχουν σωρρευτικά τόσο κατά την κατάθεση της αίτησης στο Ειρηνοδικείο του τόπου όπου τηρείται η ληξιαρχική πράξη γέννησης του αιτούντος όσο και κατά την συζήτηση αυτής, είναι οι εξής:

• πλήρης δικαιοπρακτική ικανότητα(ο νόμος επιτρέπει και σε ανήλικα άτομα την εξίκνηση της διαδικασίας δικαστικής αναγνώρισης του κοινωνικού τους φύλου υπό προϋποθέσεις, με minimum την συμπλήρωση του 15^ου έτους ηλικίας)
• αγαμία στο πρόσωπο του αιτούντος

Θετικά συνεκτιμάται από το δικαστήριο η γνωμάτευση ψυχολόγου ή ψυχιάτρου σχετικά με τον τρόπο που το ίδιο το πρόσωπο βιώνει τo φύλο του στις διαπροσωπικές σχέσεις.

Με βάση τη νέα ληξιαρχική πράξη, οι υπηρεσίες που είναι αρμόδιες για την έκδοση άλλων εγγράφων στα οποία αναγράφεται η ταυτότητα του προσώπου ή από τα οποία το πρόσωπο εξαρτά δικαιώματα, καθώς και για την καταχώριση σε μητρώα ή καταλόγους, όπως εκλογικούς, έχουν την υποχρέωση να εκδώσουν νέα έγγραφα ή να προβούν σε νέες καταχωρίσεις με διορθωμένο το καταχωρισμένο φύλο, το κύριο όνομα και το επώνυμο του προσώπου. Στη νέα ληξιαρχική πράξη γέννησης, στα νέα έγγραφα και στις νέες καταχωρίσεις δεν επιτρέπεται η αναφορά ότι μεσολάβησε διόρθωση του καταχωρισμένου φύλου.

Η νέα ληξιαρχική πράξη μπορεί στο εξής να αλλάξει μία φορά, με την ίδια διαδικασία και τις ίδιες προϋποθέσεις.

Σύμφωνα με τον Νόμο, από την καταχώρισή της στο Ληξιαρχείο, η διόρθωση του φύλου του προσώπου ισχύει έναντι όλων. Δικαιώματα, υποχρεώσεις και κάθε είδους ευθύνη του προσώπου, που δημιουργήθηκαν πριν από τη διόρθωση του φύλου, εξακολουθούν να υφίστανται. Διατηρούνται επίσης οι αριθμοί φορολογικού μητρώου (ΑΦΜ) και μητρώου κοινωνικής ασφάλισης (ΑΜΚΑ). Εντός τριών (3) ημερών από την καταχώριση της μεταβολής στο Ληξιαρχείο σύμφωνα με το άρθρο 14 του ν. 344/1976 (Α΄ 143), ο Ληξίαρχος υποχρεούται να ενημερώσει την Εισαγγελία Πρωτοδικών του τόπου γέννησης του προσώπου ή το Τμήμα Ποινικού Μητρώου και Απονομής Χάριτος του Υπουργείου Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, αν πρόκειται για πρόσωπο γεννημένο στην αλλοδαπή, για τη μεταβολή των ταυτοποιητικών του στοιχείων, προκειμένου να προβούν σε ενημέρωση τυχόν καταχώρισης στο Ποινικό Μητρώο σύμφωνα με το άρθρο 5 του π.δ. 35/2015 (Α΄ 56).

Αν το πρόσωπο που διόρθωσε το καταχωρισμένο φύλο του έχει παιδιά, είτε γεννημένα σε γάμο, είτε γεννημένα σε σύμφωνο, είτε γεννημένα χωρίς γάμο των γονέων τους, είτε υιοθετημένα, τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις του από τη γονική μέριμνα δεν επηρεάζονται. Στη ληξιαρχική πράξη γέννησης των παιδιών δεν επέρχεται καμία μεταβολή λόγω της διόρθωσης του καταχωρισμένου φύλου του γονέα.

Στο άρθρο 14 της ΕΣΔΑ κατοχυρώνεται ευθέως το δικαίωμα στην κάρπωση και απόλαυση δικαιωμάτων και ελευθεριών που κατοχυρώνονται χωρίς να λαμβάνουν χώρα διακρίσεις σε βάρος του ατόμου με βάση το φύλο, την φυλή ή άλλα κριτήρια. Παρά την κοινωνική ακαμψία στην αποδοχή και αναγνώριση της διαφορετικότητας, προσδοκούμε πως ετέθη ένα ακόμα λιθαράκι στον αγώνα αυτό υπέρ της ελευθερίας και του πλουραλισμού.

Άλλωστε υποχρέωση της Πολιτείας δεν είναι η ηθική κηδεμόνευση του πολίτη αλλά η νομική αναγνώριση, προστασία και κατοχύρωση μίας ήδη προυπάρχουσας αυτής, διαμορφωμένης κοινωνικής κατάστασης.